پنج روز اول فستیوال ونیز، به‌رغم حضور فیلم‌های درجه یک از سینماگران درجه یک، زیر سایه شعارهای آزادی‌خواهانه و برابری‌طلبانه گذشته است؛ فستیوالی که مهمترین اتفاق روزهای اولش از نگاه رسانه‌های بین‌المللی، رژه سینماگران زن بی‌حجاب سعودی با لباس‌های فاخر در برابر دوربین عکاسان بوده و البته فعالیت پررنگ کمپین‌ها و جنبش‌های گروه‌های برابری‌طلبانه جنسیتی که مهمترین اعتراض‌شان به حضور سینماگرانی چون رومن پولانسکی و نیت پارکر بوده -که اولی الان سال‌هاست به خاطر اتهام آزار جنسی دختری زیر ۱۸سال تحت پیگرد قانونی دولت آمریکا قرار دارد و دومی روزهای دشواری را از آغاز کمپین می‌تو تا به امروز از سر گذرانده است. دو اتفاق مهمی که می‌توان گفت ماندگارترین تصاویر رسانه‌ای این دوره فستیوال را برای آیندگان به یادگار گذاشته‌اند.
سعودی‌ها با نمایش فیلمی که نه زنانش در صحنه‌های داخلی فیلم حجاب دارند و نه سازندگانش در ردکارپت و فوتوکال فیلم «کاندیدای ایده‌آل»؛ و برابری‌طلبان با اعتراض به سینماگران تاریخ‌سازی چون پولانسکی. اعتراضی چنان پردامنه که آلبرتو باربارا، دبیر فستیوال ونیز، را واداشته برای اولین‌بار معترف به حقیقتی نه‌چندان خوشایند باشد: «هنر را باید از هنرمند جدا کرد. تاریخ جهان پر است از هنرمندان خوبی که اشتباهات گوناگونی را مرتکب شده‌اند، اما هنوز هم از آثار هنری‌شان تقدیر می‌شود. چنین شرایطی در مورد پولانسکی که از معدود هنرمندان زنده سینمای اروپا است هم صدق می‌کند».
البته کم‌بودن کارگردانان زن در فستیوال ونیز هم مورد دیگری است که مورد انتقاد فعالان اجتماعی قرار گرفته است؛ اعتراضی که گردانندگان فستیوال در وهله اول با انتخاب دو فیلم از کارگردانان زن و سپس با توجیه –البته درست- آلبرتو باربارا سعی کرده‌اند به آن پاسخ دهند: «کار ما شناسایی و نمایش آثار هنری باارزش است، نه اصرار به اینکه خالق اثر مرد است یا زن»!
یک کهکشان ستاره
در سال‌های اخیر فستیوال ونیز در رخدادهای سینمایی بعد از خودش تاثیرات پررنگی داشته و بسیار فیلم را به یاد داریم که بعد از نمایش و موفقیت در شهر عاشقانه ونیز، در دیگر رویدادهای مهم سینمایی مثل گلدن‌گلوب و اسکار نیز خوش درخشیده‌اند؛ درخششی تا این حد که اخیرا آماری ارایه‌شده، حاکی از این واقعیت که در بیست سال اخیر ۵۷ جایزه اسکار به فیلم‌هایی اهدا شده که نخستین‌بار در جشنواره ونیز رونمایی شده‌اند.
فیلم‌هایی مانند «روما»، «تولد یک ستاره»، «نخستین انسان»، «سوگلی»، «هرت لاکر»، «جاذبه» و «لالا لند» که در چند سال اخیر ونیز را معروف کرده‌اند به سکوی پرتاب اسکار. به این دلیل است که توقع می‌رود فیلمی که در این فستیوال بدرخشد، باید منتظر درخشش اسکاری‌اش هم بود.
پیش‌بینی جذابی که کارشناسان سینمایی دنیا انجام داده‌اند- که حکایت از این دارد که پیروزی در رقابت فیلمسازان بالقوه موفق این دوره فستیوال، کسانی چون رومن پولانسکی (افسر و جاسوس)، جیمز گری (به سوی ستاره)، تاد فیلیپس (جوکر)، نوا بامباک (داستان یک ازدواج)، لباسشویی (استیون سودربرگ)، ناد پارکر (پوست آمریکا) و همچنین هایفا آل منصور سعودی (کاندیدای ایده‌آل) شانس آنها را برای به دست‌آوردن اسکار ۲۰۲۰ نیز بالا خواهد برد.
اینها تازه شماری از فیلمسازان مهم این دوره هستند و اگر آنها را در کنار کسانی چون آتوم اگویان، تاد فلیپس، پیترو مارسلو، روی آندرشون، اولیویه آسایاس و هیروکازو کورئیدا که پارسال با دله‌دزدهای فروشگاه نخل طلای کن را برد، قرار دهیم، به روشنی معلوم خواهد شد که با چه کهکشان پرستاره‌ای سروکار داریم؛ کهکشانی که عکس‌العمل مخاطبان و منتقدان به فیلم‌هاشان حکایت از موفقیت آنها در عرصه عملی هم دارد؛ یعنی که بزرگان این دوره فستیوال ونیز با کارهای موفق‌شان آمده‌اند.
متهم سربلند
فیلم جدید پولانسکی افسر و جاسوس نام دارد؛ فیلمی تاریخی از کارگردانی که پس از شکل‌گیری جنبش‌های ضد آزار جنسی، از آکادمی اسکار نیز اخراج شده، اما حالا واکنش‌ها به فیلم جدید او چنان بوده که گفته می‌شود هیچ بعید نیست این کارگردان که با بچه رزمری، مستاجر، پیانیست و بی‌شمار فیلم‌های درخشان دیگر یکی از سرفصل‌های سینمای جهان است، اسکار دیگری به کارنامه‌اش اضافه کند.
پولانسکی که از سال 1977 به این‌سو به تجاوز به دختری زیر سن قانونی به نام «سامانتا گایمر» متهم بوده، در ونیز گفته به‌رغم اینکه گایمر علنا او را بخشیده اما رسانه‌ها او را نبخشیده‌اند، با اینکه شکنجه او در رسانه‌ها ارتباطی با این موضوع ندارد و یک دهه پیش از این موضوع و با قتل شارون تیت آغاز شده است: «دید مردم نسبت به من با مرگ شارون تیت شکل گرفت و رسانه‌ها گفتند که من یکی از افراد مسئول در قبال قتل او هستم و حتی فیلم بچه رزمری را گواهی بر ارتباط من با شیطان نامیدند. تا اینکه پلیس سرانجام قاتلان حقیقی را پیدا کرد.»
افسر و جاسوس اما از نظر رسانه‌ها نشانگر بازگشت پولانسکی است به شکوه و افتخار. ژان بروکس در گاردین از پنج ستاره، چهار ستاره به این فیلم داده و آن را «مانند یک قطعه خوش‌فرم و محکم از یک نجار حرفه‌ای» دانسته یا «یک قطعه سنگین از مبلمان سبک ویکتوریایی که برای استفاده و ماندگاری ساخته شده است». دیوید سکستون نیز در استاندارد افسر و جاسوس را مسترکلاسی نامیده که نشان می‌دهد چطور می‌توان فیلم تاریخی ساخت.
داستان پیروزی و شکست
واکنش‌های منتقدان به «حقیقت» فیلم تازه کورئیدا که با «دله‌دزدهای فروشگاه» برنده نخل طلای کن بوده، نشان از شانس بالای این فیلم در اسکار دارد. این فیلم با بازی ژولیت بینوش و کاترین دنوو که فستیوال را افتتاح کرد، به باور دیوید الریچ منتقد ایندی‌وایر «یک درام فرانسوی سبک اما پیچیده» است و از نگاه ژان بروکس منتقد گاردین «اگر چه خالی از وحشی‌بودن و بکارت و تازگی بهترین فیلم‌های کارگردانش است، اما داستان گرم و آرامش اثرگذار است».
منتقد ایندی‌وایر داستان ازدواج را «بیشتر از اینکه درباره طلاق باشد، فیلمی درباره نجات یافتن از طلاق» نامیده است؛ فیلمی که به باور منتقد ایندیپندنت «بیش از آن‌که ناامیدانه باشد، رستگاری‌بخش است»
«داستان یک ازدواج» نوآ بامباک هم دیگر فیلم موفق امسال است. فیلمی با بازی اسکارلت یوهانسون و آدام درایور و لارا درن که به گفته ژان بروکس در گاردین «یک درام ویرانگر درباره طلاق» است. اریک کان منتقد ایندی‌وایر اما داستان ازدواج را «بیشتر از اینکه درباره طلاق باشد، فیلمی درباره نجات یافتن از طلاق» نامیده است؛ فیلمی که به باور جفری مکناب منتقد ایندیپندنت «بیش از آن‌که ناامیدانه باشد، رستگاری‌بخش است».
دیگر فیلم بالقوه موفق ونیز امسال از نظر رسانه‌ها به‌سوی ستاره ساخته جیمز گری و بازی برد پیت و لیو تیلور است. یک درام فانتزی فضایی که دیوید الریچ در ایندی‌وایر آن را «یک شاهکار میان‌ستاره‌ای و اودیسه فضایی جیمز گری» نامیده؛ جیمز مترم منتقد توتال فیلم آن را «فیلمی حیرت‌انگیز، زیبا و جسورانه» و منتقد امپایر نیز آن را «اکتشافی حساس و خیره‌کننده از فضا» عنوان کرده است.
و می‌رسیم به فیلم سیبرگ با بازی کریستن استوارت، درباره زندگی ستاره فیلم «از نفس‌افتاده» گدار که در چهل سالگی خودکشی کرد. فیلمی که رسانه‌ها آن را اولین ناامیدی ونیز امسال نامیده‌اند. منتقد گاردین سیبرگ را فیلمی ضعیف می‌داند: «یک کریستن استوارت پارانوید نمی‌تواند این بیوگرافی ناخوشایند بی‌رمق را نجات دهد». ژان بروکس دیگر منتقد گاردین نیز آن را «فیلمی بی‌عمق، که انگار از عکس‌های یک مجله نوجوانان برداشته‌اند» نامیده است.
مبدأ تاریخ
و حالا نوبت پرداختن به فیلم جوکر است که رسانه‌ها آن را فیلمی نامیده‌اند که «زمان را به قبل از جوکر و بعد از آن تقسیم خواهد کرد»! تماشاگران نیز از این فیلم استقبال خوبی کرده‌اند تا حدی که تشویق 10 دقیقه‌ای ایستاده تماشاگران در اغلب رسانه‌ها مورد اشاره قرار گرفته؛ اما عکس‌العمل منتقدان در توییتر از این نیز بهتر بوده است.
جیمز جونز نوشته: «باور نمی‌کنم جوکر چقدر خوب است. یک شاهکار بامزه، تیره، زیبا، پر از خشونت. یاکین فینیکس استادانه بازی کرده است.» الکس بیلینگتون: «زمان به قبل از جوکر و بعد از جوکر تقسیم خواهد شد. نمی‌دانم که آیا دنیا برای این فیلم آماده است. شاید باشد؟ یک فیلم چالش‌برانگیز و دیوانه و بی‌پروا.»