راضیه زرگری| فعالیتهای هلالاحمری به نوعی خدمت به بشریت و کمک به انسانهاست، در همین راستا میتوان فعالیت بسیاری از سمنها در حوزههای مختلف را همسو با اهداف جمعیت هلالاحمر دانست. در این میان حوزه محیطزیست و فعالیتهای زیست محیطی هم در اصل منافاتی با خدمت به بشریت و کمک به انسانها ندارد. زمین، خانه همه انسانهاست و هر کمکی به بهبود شرایط حیات زمین کمک کند، درواقع کمک به انسانها برای داشتن محیط زندگی بهتر است. این یعنی دنبال کردن یک هدف از دو کانال مختلف.
تقریبا هفتههای آخر تابستان بود که یک خبر زیست محیطی از هلالاحمر خوزستان داشتیم با این تیتر: «نجاتگران پست ساحلی هلالاحمر شوشتر، حافظان محیطزیست.» اینکه هلالاحمریها دغدغه محیطزیست بهویژه در گشتهای جنگل و کوهستان و ساحل را داشته باشند، اصلا عجیب و دور از ذهن نیست.
اما گویا این حرکت هلالاحمریها خودجوش بوده، بهطوری که پاكسازی ساحل شاخه شطیط رودخانه کارون و پارک ساحلی داریون به همت امدادگران و نجاتگران پست امدادونجات ساحلی جمعیت هلالاحمر شوشتر صورت گرفته است. همین موضوع بهانهای شد تا با رئیس جمعیت هلالاحمر شوشتر گفتوگویی داشته باشیم. به گفته احمدعلی آهنگر، حفاظت از محیطزیست در جوامع امروزی از مهمترین مسائل قابل توجه به حساب میآید، چرا که با صنعتیتر شدن زندگی، محیطزیست هم تحتالشعاع این زندگیهای امروزی قرار گرفته است. خواندن این گزارش گفتوگوی هلال احمری-محیطزیستی خالی از لطف نیست.
رودخانههای کارون و دز در اصل نبض حیات خوزستان محسوب میشوند. بسیاری از شهرستانها و روستاهای مسیر رودخانه از همین آب برای گذران زندگی استفاده میکنند. شوشتر هم دقیقا در وسط مسیر دو رودخانه واقع شده است. رودخانه دز از زمان ورود به شهرستان تا زمانی که از شهر خارج میشود، حدود 40روستا از آب آن استفاده میکنند. این 40 روستا در بخش غربی رودخانه واقع شدهاند که بهار امسال هم به واسطه طغیان رودخانه، آسیبهایی به این روستاها وارد شد. از طرفی رودخانه کارون است که از ابتدا تا انتهای شهرستان، هم خود شهر و هم روستاهای زیادی از آب آن استفاده میکنند. درواقع کارون به دو شاخه اصلی تبدیل میشود و یک رود کوچک به اسم داریون دارد. آب شرب و کشاورزی همه مردم هم از این آب تأمین میشود. آهنگر با بیان این توضیحات ادامه میدهد: «رودخانه وقتی از شوشتر میگذرد، روستاها و شهرهای دیگر را نیز سیراب میکند و تقریبا همه اهالی خوزستان از این آب بهره میبرند. وقتی همه مردم از این رودخانه استفاده میکنند، پس آب، حیات خوزستان محسوب میشود؛ آب حیاتی که مورد بیمهری عدهای قرار میگیرد و آلوده میشود.»
چهره زشت بیرحمی با طبیعت با زبالههای تلنبار شده
در پشت پل شناور شهرستان شوشتر، زبالههای مصرفی مردم، روی هم تلنبار میشود و چهره زشت بیرحمی با طبیعت را به تصویر میکشد
در داخل شوشتر موقعیتی فراهم شده است که مردم میآیند و کنار رودخانه مینشینند و از زیبایی ساحل استفاده و ساعتی تفریح میکنند؛ اما این یک وجه ماجراست. رئیس هلالاحمر این شهرستان روی دیگر سکه را با تأسف توصیف میکند: «متاسفانه وجه دیگر این تفریح، زبالههایی است که داخل رودخانه رها میشود. این موضوع باعث شده که در پشت پل شناور شهرستان شوشتر، زبالههای مصرفی مردم، روی هم تلنبار شود و چهره زشت بیرحمی با طبیعت را به تصویر بکشد.
آن هم توسط مردمی که خودشان همین پایین زندگی میکنند، اما برای استفاده از آب تمیزتر به قسمت بالایی رودخانه میآیند. آب رودخانه کارون قسمتی از ورودیاش در ورودی شهرستان شوشتر و ساختمان شهرداری قرار دارد و این را میطلبد که فرهنگسازی اساسی برای توجه به پاکیزگی آب رودخانه صورت بگیرد؛ فرهنگسازی که هم برای مردم امروز است و هم برای نسل آینده بسیار میتواند سازنده باشد.» آهنگر با این مقدمه درباره فعالیتهای زیست محیطی هلالاحمر توضیح میدهد: «جوانان هلالاحمر شوشتر طی سالهای گذشته همکاریهای محیطزیستی زیادی داشتهاند؛ مانند همکاری با سازمان محیطزیست و منابع طبیعی، درختکاری و پاکسازی آب.»
نمیتوانیم بیتفاوت باشیم
ما در نهادی کار میکنیم که نمیتوانیم بیتفاوت باشیم؛ آب رودخانههای کارون و دز برای مردم شهرستان شوشتر و همه اهالی خوزستان، آب سلامتی و حیات محسوب میشود که نمیتوانیم در برابر آلودهشدنش بیاعتنا باشیم. اگر نتوانیم نظافت آب را رعایت کنیم، خیلی از مردم در معرض ابتلا به بیماریهای عفونی و میکروبی قرار میگیرند، به همین علت ایده پاکسازی رودخانه دز توسط جوانان هلالاحمر شوشتر مطرح شد و دست به کار شدند. در ورودی شهر 20 -15 کیلومتر از حاشیه رودخانه قرار دارد که مردم زیادی از آن برای تفریح و خوشگذرانی یا آبتنی استفاده میکنند. بچههای هلالاحمر شهرستان به پاکسازی این مناطق پرداختند؛ آنها ظروف یکبارمصرف، بطری نوشابه و آبمعدنی و زبالهها را از کنار رودخانه جمع کردند تا چهره کنار رودخانه زیبا شود.
یکسری از کارهای زیستمحیطی هستند که در فعالیتهای مناسبتی جوانان و داوطلبان هلالاحمر جای خود را باز کردهاند، مانند توزیع کیسه زباله در 13فروردین که یکی از برنامههای روتین و معمول هلالاحمر است؛ کاری که میتواند در فرهنگسازی و حفظ محیطزیست موثر باشد. همانطور که رئیس هلالاحمر شوشتر توضیح میدهد در هر فرصتی از سال مثلا به بهانه روز طبیعت یا درختکاری، این حرکتهای زیستمحیطی را پیگیری کرده و از مردم خواهش میکنیم در نگهداری رودخانه که رگ حیات شهر و استان است، بیشتر تلاش کنند. امسال گفتیم به جای توزیع کیسه زباله در فضای سبز و پارکهای شهر روی تمیزی اطراف رودخانه تمرکز کنیم؛ برای این کارمان هم دلیل داریم. متاسفانه برخی مناطق خارج از شهر، فاضلاب را کموبیش در رودخانه سرریز میکنند که بسیار برای سلامتی مردم مضر است. همچنین مناطقی هستند که از این رودخانه آب میکشند، کلرزنی میکنند و آن را مورد استفاده قرار میدهند. حاشیه بسیاری از روستاها از همین آب رودخانه برای کارهای روزمره بهره میگیرند. پس سالم نگهداشتن و جلوگیری از کثیفشدن بیشتر آب رودخانه بسیار اهمیت دارد.
آهنگر با اشاره به اینکه برنامههایی که قبلا در حوزه محیطزیست، در لباس هلالاحمر انجام میشد، بیشتر به تفکیک و جمعآوری زبالهها تمرکز داشت، میگوید: «شاید از رودخانه و اهمیت پاکیزگی رودخانه غافل بودیم، حتی «انجیاو»های محیطزیستی هم از رودخانهها تا حد زیادی غافل بودهاند و بیشتر برنامههایشان در کوهها و جنگلها برگزار میشود. همچنین در برنامههای مشترک هلالاحمر با مدیران و روسای شهرستانها بیشتر تمرکز بر فضای سبز شهری و کوه و جنگلهاست؛ که اینبار جوانان هلالاحمری توجه خاصی روی رودخانه داشتند و نتیجه کار هم خیلی برایمان لذتبخش بود.
آبتنیکردنهای دردسرساز در دز
مردم از محوطه رودخانه استفاده میکنند و متاسفانه درحالیکه شنا بلد نیستند، آبتنی میکنند و خیلی از آنها غرق میشوند
از رئیس جمعیت هلالاحمر شوشتر که خودش جزو کسانی است که دغدغه حفظ محیطزیست را در کارهای بشردوستانه و داوطلبانه دارد، سوال میکنیم آیا برنامهای برای تداوم این حرکت دارد؟ او با اشاره به اینکه هلالاحمر شوشتر یک پایگاه امداد ساحلی در کنار رودخانه دز دارد که با لطف هلالاحمر استان خوزستان درحال حاضر به قایق و جت اسکی مجهز است، میگوید: «مردم از محوطه رودخانه استفاده میکنند و متاسفانه درحالیکه شنا بلد نیستند، آبتنی میکنند و خیلی از آنها غرق میشوند.
اقدام موثری که در پایگاه ساحلی داشتیم، زنده پیداکردن و نجاتدادن بسیاری از این افراد است. با این حال تعدادی هم متاسفانه غرق میشوند و اجساد آنها روزها در آب میماند، تا پیدا شود. همین موضوع هم به آلودهشدن بیشتر آب منجر میشود. از سوی دیگر، خانوادههای این افراد روزها کنار رودخانه میمانند، به این امید که عزیزشان را زنده پیدا کنند. همین تجمعهایی که کم هم نیست، به تولید زباله و آلودهشدن محوطه رودخانه منجر میشود. »
کارون و حفاظت از پاکیزگی این رودخانه مهم استان موضوع دیگری است که آهنگر به آن اشاره میکند؛ مشکلی که رودخانه کارون دارد، ورود آب ناسالم و شور از بالادست است که حتی گفته میشود فاضلاب یکی از شهرستانهای اطراف هم با آن مخلوط میشود. اگر این ورودی به نحوی از کارون جدا شود، اقدام بسیار خوبی خواهد بود. کار خوبی که اخیرا انجام شده راهاندازی یک تصفیهخانه به همت اداره آب و فاضلاب و سازمان محیطزیست است، تا درصدی از آلودگی آب کاسته شده و آب قبل از ورود به رودخانه تصفیه شود. با این حال، هنوز این اتفاق به شکل صددرصدی انجام نشده است.
هلالاحمریهای طرح پیمان
آهنگر تاکید میکند: «فعالیتهای زیستمحیطی از اهداف هلالاحمر دور نیست؛ اینکه این فعالیتها چقدر بتواند در فرهنگسازی میان مردم موثر باشد، اهمیت قابل توجهی دارد.
کنار رودخانه مکانی است که از تمام استانها مسافر دارد، مخصوصا روزهای آخر هفته فصل تابستان، از تمام اقوام شهرستانها کنار رودخانه اتراق میکنند و چند روز میمانند. آلودگی فقط زباله نیست؛ افراد زیادی هستند که تا صبح مینشینند و قلیان میکشند و بارها زبالهشان را داخل رودخانه خالی میکنند، این کار هم برای خودشان مضر است و هم برای کسانی که آمدهاند از طبیعت رودخانه استفاده کنند، به علاوه آب را هم دوچندان آلوده میکنند.
بعضی از بچههای هلالاحمر با عنوان طرح پیمان در یکسری کلاسهای آموزشی مربوط به مبارزه با موادمخدر در کنار کلاسهای کمکهای امداد و کمکهای اولیه شرکت میکنند. در طرح پیمان مضرات موادمخدر و دخانیات را به امدادگران یاد میدهند. هلالاحمریهای آموزشدیده کنار همین خانوادهها مینشینند و از مضرات قلیان با آنها صحبت میکنند که اتفاقا تاثیرگذار هم هست، چون از تمام اقوام و شهرستانها و همه فرهنگها حضور دارند؛ یکی از دغدغههای مدیریت سلامت استان هم جلوگیری از ورود کسانی است که قلیان کرایه میدهند، اما هیچ مصوبه قانونی در این زمینه وجود ندارد و به نظر من جای این قانون خالی است. دستکم بهتر است در این قسمت از رودخانه که مردم زیادی برای تفریح میآیند، یکسری محدودیتها اعمال شود، تا از آلودگی مضاعف محیط و آب جلوگیری شود.»
هلال احمریها و دغدغههای محیط زیستی
مصطفی جوکار- امدادگر| جمعیت هلال احمر برنامههای گستردهای انجام میدهد که شاید بتوانیم بگوییم در بسیاری از آنها موضوعات محیط زیستی و حفظ محیط اطرافمان نهفته است. از سال 90 که وارد هلال احمر شدم، به بیشتر فعالیتهایم نگاه محیط زیستی داشتم؛ کاشت نهال در طبیعت و بیرون از شهر، پاکسازی فضای سبز و تشویق مسافران به جمعآوری زبالهها از محیط زیست. این فعالیتها برای مردم هم خیلی جذاب است و در بسیاری از موارد وقتی ما در حال جمعکردن زبالهها هستیم، آنها هم میآیند و از ما کیسه زباله میگیرند و دست به کار میشوند.
من به شخصه علاقه زیادی به طبیعت و پاکیزگی طبیعت دارم. به همین خاطر هر جایی که در لباس هلال احمر باشم کارهای محیط زیستی انجام میدهم.
ایده پاکسازی ساحل دز هم دقیقا از همین نگاه محیط زیستی هلال احمریها شکل گرفت. بچههای پست امدادونجات ساحلی شوشتر وقتی دیدند که کناره پارک ساحلی از زبالهها پر شده و چهره رودخانه را زشت کرده است، تصمیم گرفتند کاری انجام دهند. بچههای پست پارک ساحلی داریون شروع به کار کردند و برخورد مردم هم برایمان جالب بود؛ یا تحسین میکردند یا میآمدند و کمک میکردند.
به طور کلی وقتی وارد هلال احمر میشویم، میبینیم که اکثریت آدمها این روحیه محیط زیستی را دارند و به نوعی احساس مسئولیت میکنند. حضور خود من در هلال احمر باعث شد که این روحیه را تقویت کنم؛ به طوری که در سطح شهر در اوایل عضویت در هلال احمر با همکاری «انجیاو»ها بارها کاشت نهال داشتیم و هر سال در ایام تعطیلات نوروز و دیگر مناسبتها بروشورهای زیستمحیطی تهیه و بین مسافران توزیع میکنیم اما هلال احمر به تنهایی نمیتواند در مسیر فرهنگسازی موفق باشد و باید همکاریهای هماهنگتر و نزدیکتر با سمنهای محیط زیستی و سازمانهای زیرمجموعه محیط زیست داشته باشیم. با این حال انعکاس این برنامهها و دیگر حرکتهای محیط زیستی در شبکههای مجازی و نشاندادن آن برای فرهنگسازی و آگاهیدادن به مردم در این میان بیتاثیر نبوده؛ اما اگر در عمل این فعالیتها بیشتر انجام شود و مردم ببینند به نظر من تاثیرگذارتر خواهد بود.
با این حال همین انعکاس حرکتها در رسانهها و شبکه مجازی هم میتواند یک قدم ما را به رسیدن به جامعهای حافظ محیط زیست کمک کند. من خودم میدیدم که خانوادهها ما را در حین این پاکسازی ساحلی تحسین میکردند و پدر و مادرها به بچههایشان توضیح میدادند که این افراد هلال احمری در حال جمعکردن زبالهها از محیط زیست هستند.